Systeembehandelaar voor het gezinshuis

Relaties tussen mensen kunnen complex zijn. Iedereen zal dat herkennen. Als gezinshuisouder is het nog ingewikkelder. Want je hebt te maken met het systeem waar het kind vandaan komt. En hoe zorg je dat het gezinshuiskind zich bij jou zo goed mogelijk hecht? Hiervoor kun je terugvallen op de systeembehandelaar. “Samen scheppen we een omgeving waarin het kind zich kan ontwikkelen.”

Systeembehandelaar Karen Koenders is betrokken bij zes gezinshuizen. “Een systeembehandelaar richt zich met name op de communicatie met de biologische ouders en broertjes en zusjes en overige verwanten, zoals de opa’s en oma’s. Ook denken we met gezinshuisouders mee over de onderlinge verhoudingen in een gezinshuis: hoe past het kind in het bestaande gezin met eigen kinderen? Gemiddeld hebben we maandelijks contact met een gezinshuis. Speelt er meer, dan is het contact intensiever.”

De systeembehandelaar staat samen met onder anderen de zorgmanager en de gedragswetenschapper om het gezinshuis heen. “De gedragswetenschapper richt zich met name op de ontwikkeling van het kind, de systeembehandelaar bekijkt wat er nodig is in de systemen van het kind, zodat het zich kan ontwikkelen. Als systeembehandelaar richt je je ook op de beleving van ouders, zoals verlies en rouw, schuldgevoel of gevoel van falen. We kunnen een rol spelen in de verwerking, zodat er ruimte komt voor samenwerking met de gezinshuisouders.”

Vaak trekken de biologische ouders nog aan het kind, ervaart Karen. “Ze vinden het moeilijk dat het in een ander gezin opgroeit. Ze hebben verdriet, wat zich op allerlei manieren kan uiten. Ze hebben bijvoorbeeld kritiek op de opvoeding: ‘Jullie kennen mijn kind niet, jullie doen het verkeerd.’ Dat ze nog trekken aan het kind, kan trouwens te maken hebben met hun eigen hechting en trauma. Een systeembehandelaar maakt een systeemanalyse vanuit een systeemtheoretisch model. Zo wordt inzichtelijk dat alles met elkaar te maken heeft.” 

Goed om te weten: bij de zoektocht naar een geschikt gezinshuiskind wordt rekening gehouden met bepaalde contra-indicaties, die maken dat een kind niet geschikt zou kunnen zijn voor een plaats in een gezinshuis. Denk bijvoorbeeld aan (ernstige) verslavingsproblematiek, (ernstige) psychopathologie of seksueel grensoverschrijdend gedrag. 

Karen: “Ook houden we in de matching rekening met de wensen van het systeem van herkomst, bijvoorbeeld vanwege een religieuze overtuiging. Het is essentieel dat de biologische ouders achter een plaatsing kunnen staan en dat zij zich betrokken voelen bij het besluit waar hun kind gaat wonen. Het is namelijk vreselijk als je kind uit huis wordt geplaatst. Bovendien is het voor het slagen van een plaatsing voor het kind heel belangrijk dat hij de ‘goedkeuring’ van zijn ouders kan voelen.”

Als zoiets gebeurt, dan gaat Karen in gesprek met de biologische ouders. “Zij geven daarmee namelijk een verkeerd signaal af aan het kind. Namelijk: ik mag hier in het gezinshuis niet zijn. Ik hoor hier niet. Daardoor durft het kind zich niet te hechten aan de gezinshuisouders. 

Hechting is heel belangrijk, want daardoor ontstaat vertrouwen. En vertrouwen betekent veiligheid. En veiligheid is een voorwaarde voor een kind om zich te kunnen ontwikkelen. Het is dus zo belangrijk dat de biologische ouders tegen hun kind kunnen zeggen: ‘Het is goed dat je in het gezinshuis woont’. Vooral omdat het kind ook altijd loyaal blijft aan de eigen ouders, wat op zich natuurlijk goed is. Soms gaan kinderen terug naar hun biologische ouders. Dit proces kunnen wij ook ondersteunen.”

Andersom kan ook: dat jij als gezinshuisouder moeite hebt je te hechten aan het kind. Je bent een liefdevolle en betrokken ouder die een kind graag vertroetelt. Maar als het kind jou uitdaagt en afstoot, dan kan dat lastig zijn. 

Karen: “Het beste is dat je het gezinshuiskind net zo bejegend als je eigen kind. Daarin zit altijd wel een verschil. Dat vraagt om zelfreflectie. Als systeembehandelaar ondersteunen we je. Belangrijk is dat je met een professionele blik kijkt naar het kind. Wat betekent het gedrag, waar komt dit vandaan en wat vraagt het kind van mij? Hoe je daarmee omgaat, is aftasten. Is het kind verdrietig, vraag dan: ‘Ik merk dat je verdrietig bent. Mag ik een arm om je heen slaan of zal ik gewoon even naast je zitten?’ Blijf in elk geval niet alleen worstelen, maar wees open en eerlijk en laat je adviseren. Eventueel schakelen we extra hulp in van bijvoorbeeld een therapeut.”

Hoe lastig dat soms ook is, voor zowel de gezinshuisouder als de biologische ouder is het belangrijk te focussen op de ontwikkeling van het kind. Die moet centraal staan. Karen: “Het kind kan zich dan beter hechten, waardoor het zich veilig gaat voelen en zich kan ontwikkelen, op alle vlakken. 

“Ik begeleid een meisje met een traumatisch verleden. Haar vader was alcoholist en er was sprake van mishandeling. Nadat haar vader was overleden, ging het meisje dusdanig gedrag vertonen dat haar moeder vond dat ze niet meer thuis kon wonen. Ze vond het moeilijk dat haar dochter door een ander werd opgevoed, maar ze bleef wel betrokken. De gezinshuismoeder en de biologische moeder gingen zelfs samen naar de ouderavonden van het meisje. Uiteindelijk gaf ze toestemming dat haar dochter in het gezinshuis mocht blijven. Dat was voor het meisje het signaal dat ze daar mocht zijn.”

Karen is blij dat het nu heel goed gaat met het meisje. “Het boze en tegendraadse gedrag is helemaal verdwenen. Ze gaat naar de middelbare school en het contact met haar moeder is sterk verbeterd. Ook op sociaal vlak heeft het meisje zich ontwikkeld; ze maakt nu makkelijker vrienden.”